ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ ΑΡΤΑΣ -

 «Αυτοί που δε θυμούνται το παρελθόν είναι καταδικασμένοι να το ξαναζήσουν» προειδοποιεί στην είσοδο του μουσείου του Άουσβιτς μια πινακίδα.Το Άουσβιτς από το 1979 έχει εγγραφεί στον κατάλογο της παγκόσμιας κληρονομιάς της ανθρωπότητας, της Ουνέσκο, η οποία έχει ως στόχο, την προώθηση της μνήμης του Ολοκαυτώματος μέσω της εκπαίδευσης.

Το Μουσικό Σχολείο Άρτας, μέλος του δικτύου των συνεργαζόμενων σχολείων της Ουνέσκο, διοργάνωσε αφιέρωμα ενάντια στη λήθη της φρίκης των στρατοπέδων συγκέντρωσης του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, την Κυριακή 27-10-2013 και ώρα 20:00 στην αίθουσα «Διώνη».
Το αφιέρωμα παρακολούθησαν μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικοί, ενώ το Δήμο Αρταίων εκπροσώπησαν οι Αντιδήμαρχοι, κ. Γεωργίου Φώτιος και Κέφης Δημήτριος.

Στα αποσπάσματα της μουσικής ταινίας «Ολοκαύτωμα» παραγωγής BBC που παρακολουθήσαμε  πληροφορούμαστε  ότι το 1944 στο Άουσβιτς οι ναζί είχαν 5 ορχήστρες στις οποίες έπαιζαν υποχρεωτικά οι έγκλειστοι, μουσική που είχε βιασθεί ,που είχε ταπεινωθεί, που χρησιμοποιούνταν ως προπαγάνδα στα χέρια των ναζί.

Οι μαθητές της Γ΄ Γυμνασίου παρουσίασαν τη «Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν» του Μίκη Θεοδωράκη σε ποίηση Ιάκωβου Καμπανέλλη, που εκτοπίστηκε  στο ομώνυμο στρατόπεδο της Αυστρίας και από τις αρχές της δεκαετίας του ΄90 επισήμανε τους κινδύνους της επιβίωσης του ναζιστικού φαινομένου και Προειδοποιεί:
« O ναζισμός επέζησε. Κυρίως γιατί αιώνιες κοινωνικές  πληγές αφέθηκαν αθεράπευτες. Και μένουν ακόμα. Ο ουσιαστικός κίνδυνος τώρα δεν είναι η εμφάνιση ενός νέου Χίτλερ και η σπορά ενός άλλου μεγάλου πολέμου. Ο κίνδυνος είναι η αδιαφορία για τα αίτια που αναγεννούν τον ναζισμό και εν συνεχεία η απάθεια και η ανοχή για ένα φαινόμενο που μπορεί να εξελιχθεί σε μαζική διανοητική μόλυνση.

Οι μεγάλοι πόλεμοι δεν αρχίζουν στα πεδία των μαχών, ούτε οι ολέθριες πολιτικές ιδεολογίες ξεκινούν από μαζικές συγκεντρώσεις, σε πλατείες. Αρχίζουν ανύποπτα στους χώρους της καθημερινής μας ζωής, ξεκινούν ακόμη και μέσα απ' το ίδιο μας το σπίτι. Εκεί φωλιάζουν όλα. Γι' αυτό μόνο με την πίστη σε μια καθημερινή ζωή, που να μας χωράει όλους, απροκατάληπτη και δίκαιη προς όλους μπορούμε έστω και καθυστερημένα να πετύχουμε αυτό που τόσο προσδοκούσαμε τον Μάιο του 1945: ένα πραγματικό “ποτέ πια”».

Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης ως  τόποι μνήμης του Β΄ Παγκοσμίου  Πολέμου αποτελούν  τους αγωγούς με τους οποίους επικοινωνούμε με το παρελθόν.

Η περίοδος της ναζιστικής κατοχής στην Ευρώπη είναι από τις ζοφερότερες περιόδους στην ιστορία του εικοστού αιώνα. Η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα εξακολουθεί να τοποθετεί στο επίκεντρο της προβληματικής και των μελετών της το  Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και το φαινόμενο του ναζισμού.
Χιλιάδες μελέτες έχουν γραφτεί, και εξακολουθούν να γράφονται, χωρίς να εξαντλούνται τα ζητούμενα, τα ερωτήματα και τα νέα ιστορικά στοιχεία που έρχονται στο φως. Το στοιχείο που διαφοροποιεί  αυτόν τον πόλεμο  είναι ο αφανισμός εκατομμυρίων ανθρώπων που βασιζόταν σε ένα τέλεια οργανωμένο γραφειοκρατικά σχέδιο εξόντωσης πληθυσμιακών ομάδων με μόνο κριτήριο  την καταγωγή. Ο πόλεμος γέννησε έναν νέο όρο, τη γενοκτονία, και η φυλετική ιδεολογία απέκτησε κεντρική σημασία για την αυτοκρατορία του Χίτλερ.

Τα SS, το παραστρατιωτικό σκέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος (ναζιστικό κόμμα), βρήκαν τους κατάλληλους τόπους για να εφαρμόσουν τα σχέδιά τους, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και θανάτωσης, τα οποία χτίζονταν με ταχείς ρυθμούς μετά την έναρξη του πολέμου.
Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης είχαν αρχίσει να δημιουργούνται ήδη από τις αρχές της Ναζιστικής διακυβέρνησης στη Γερμανία το 1933, με σκοπό τον εγκλεισμό σε αυτά των πολιτικών κρατουμένων και των ανεπιθύμητων ατόμων.  Μέχρι το1939 είχαν τεθεί σε λειτουργία έξι από τα μεγαλύτερα στρατόπεδα συγκέντρωσης: το Νταχάου (1933), το Σάξενχαουζεν (1936), το Μπούχενβαλντ (1937), το Φλόσενμπεργκ (1938), το Μαουτχάουζεν (1938) και το Ράβενσμπρικ (1939).

Το 1938 τα Ες-Ες άρχισαν να εκμεταλλεύονται την καταναγκαστική εργασία σε αυτά τα στρατόπεδα με σκοπό το κέρδος. Πολλές γερμανικές εταιρίες χρησιμοποίησαν εργατικό δυναμικό από στρατόπεδα συγκέντρωσης, ειδικά κατά τη διάρκεια του Πολέμου. Μετά το 1939, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης έγιναν σταδιακά οι τόποι όπου όσοι θεωρούνταν εχθροί των Ναζί, περιλαμβανομένων των Εβραίων, των Τσιγγάνων και των αιχμαλώτων πολέμου, είτε θανατώνονταν είτε υποχρεώνονταν σε καταναγκαστική εργασία, είτε κρατούνταν σε συνθήκες υποσιτισμού και βασανιστηρίων. Τα περισσότερα στρατόπεδα βρίσκονταν στην Πολωνία. Η μεταφορά των κρατουμένων γινόταν συνήθως κάτω από τρομερές συνθήκες με τη χρήση αμαξοστοιχιών για τη μεταφορά εμπορευμάτων, μέσα στα οποία πολλοί πέθαιναν πριν φτάσουν στον προορισμό τους.

Στη διάρκεια της Κατοχής, οι ναζί λειτούργησαν και στη χώρα μας 26 στρατόπεδα συγκέντρωσης ομήρων και κρατουμένων με αποφάσεις Έκτακτων Στρατοδικείων με πιο  χαρακτηριστικά εκείνα της Ρόδου, του Χαϊδαρίου , του Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη.
Με την έναρξη εφαρμογής του σχεδίου της τελικής λύσης, δημιουργήθηκαν τα λεγόμενα "στρατόπεδα εξόντωσης". Σκοπός τους δεν ήταν ο εγκλεισμός και η καταναγκαστική εργασία, αλλά η συστηματική και χωρίς οίκτο εξόντωση όσων μεταφέρονταν σε αυτά. Τα στρατόπεδα εξόντωσης δημιουργήθηκαν εκτός Γερμανικού εδάφους, στο έδαφος της κατεχόμενης Πολωνίας. Το Άουσβιτς ήταν ένα από αυτά, ίσως το εμβληματικότερο όλων.

Οι συνθήκες κράτησης ήταν απάνθρωπες και οι κρατούμενοι οδηγούνταν συχνά σε θαλάμους αερίων ή εκτελούνταν αν δεν δούλευαν αρκετά γρήγορα. Κατά τα τέλη του πολέμου έγιναν  τόποι τρομακτικών ιατρικών πειραμάτων.

Τα στρατόπεδα απελευθερώθηκαν από τις Συμμαχικές δυνάμεις , συνήθως όμως ήταν πολύ αργά για να σωθούν οι εναπομείναντες κρατούμενοι. Για παράδειγμα, όταν οι Βρετανικές δυνάμεις έφτασαν στο Στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν-Μπέλζεν το 1945, 60.000 κρατούμενοι βρέθηκαν ζωντανοί αλλά οι 10.000 από αυτούς πέθαναν μέσα σε μία εβδομάδα μετά την απελευθέρωσή τους λόγω του τύφου και του υποσιτισμού.
Μετά το τέλος του πολέμου πολλά στρατόπεδα μετατράπηκαν σε επισκέψιμους τόπους μνήμης.

Το  Άουσβιτς-Μπίρκεναου απελευθερώθηκε από το ρώσικο στρατό στις 27 Ιανουαρίου 1945.

Στις 2 Ιουλίου του 1947, το Πολωνικό Κοινοβούλιο ψήφισε νόμο με τον οποίο ιδρύθηκε το μουσείο του Άουσβιτς.

Το στρατόπεδο είναι εμβληματικό όλων των στρατοπέδων συγκέντρωσης και εξόντωσης, συνώνυμο της γενοκτονίας των Εβραίων, καθώς σε αυτό βρήκαν το θάνατο περίπου 1.000.000 Εβραίοι.

Η μόνιμη έκθεση του Άουσβιτς 1 χρονολογείται από το 1955, σε μια εποχή κατά την οποία λέγονταν και γράφονταν ελάχιστα για το Ολοκαύτωμα και έχει ανοίξει  συζήτηση στη διεθνή επιστημονική κοινότητα για τη συναισθηματική εμπλοκή των επισκεπτών που προκαλείται από εκθέματα με ιδιαίτερο συγκινησιακό φορτίο, όπως στην αίθουσα με τις βαλίτσες των κρατουμένων που έφταναν στο στρατόπεδο ή με τα μαλλιά τους που συλλέγονταν  προκειμένου να αξιοποιηθούν ως πρώτη ύλη για τη βιομηχανία.

Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν οι φωνές που διατρανώνουν ότι τα μαλλιά δεν επιτρέπεται να εκτίθενται και πως αυτή η έκθεση προσβάλλει την αξιοπρέπεια των θυμάτων. Πολλοί ιστορικοί σχολιάζουν αρνητικά την έκθεση προσωπικών αντικειμένων των εκτοπισμένων (βαλίτσες, γυαλιά ,τεχνητά μέλη αναπήρων και άλλα) στο μουσείο του Άουσβιτς I. Η Annete Wieviorka σημειώνει πως η έκθεση των μαλλιών σημαίνει τη διατήρηση μιας από τις αποδείξεις του εγκλήματος, ενώ η ταφή τους είναι επιβεβλημένη προκειμένου να διαφυλαχθεί η αξιοπρέπεια των θυμάτων. Γι’ αυτό προτείνει να κτιστεί μια κρύπτη στο μουσείο, εμπνευσμένη από τα μοναστήρια των φραγκισκανών, όπου θα ταφούν τα μαλλιά .

Και οι Εβραίοι της Άρτας εκτοπίστηκαν στο Άουσβιτς. Τη νύχτα της 24ης Μαρτίου 1944 συνελήφθησαν από τους Ναζί 384 Εβραίοι.  Έφυγαν από δω για την Αθήνα. Από κει τους πήγαν στο Άουσβιτς.   Με τη λήξη του Πολέμου επέστρεψαν από τα στρατόπεδα 30 όμηροι και άλλοι 28 Εβραίοι που πρόλαβαν να διαφύγουν στα γύρω χωριά.

Το αφιέρωμα πλαισιώθηκε από έκθεση φωτογραφίας με σκηνές από το στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς που πρόσφατα είχε επισκεφθεί το σχολείο και έκλεισε με την προτροπή του Ιάκωβου Καμπανέλλη προς τους νέους, στη συνέντευξή του στη διεθνή οργάνωση «Σκυτάλη της μνήμης», που διοργάνωσε επίσκεψη μαθητών από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν: «… να τραγουδάτε, η μουσική μάς πάει σε ωραίες σκέψεις, σε ωραία συναισθήματα, ο πολιτισμός πρέπει να είναι η ζωή του ανθρώπου στη γη ... η μουσική ομορφαίνει τον κόσμο όπως τα λουλούδια».

• < Προηγούμενο
• Επόμενο >