ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ ΑΡΤΑΣ -

Γράφει: Ο Κώστας Τραχανάς

Την Παρασκευή 24/10/2014 και ώρα 8.30 μ.μ. στην αίθουσα «Ο Μακρυγιάννης» ο Σύλλογος Μακρυγιάννης και το Γραφείο Διασύνδεσης του Τ.Ε.Ι.-Ηπείρου σας καλούνε  στην εκδήλωση με θέμα: «Ο Μεταφραστής και η Μετάφραση»

Θα μιλήσουν οι: Μαρία Αγγελίδου ,μεταφράστρια αγγλικών , γαλλικών, γερμανικών, ολλανδικών, σουηδικών και νορβηγικών–συγγραφέας, 

Περικλής Τάγκας, Αναπλ. Καθηγητής Αγγλικής γλώσσας και μετάφρασης του   Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Τ.Ε.Ι.-Ηπείρου, μεταφραστής Αγγλικών-συγγραφέας

Κατερίνα Σχισμένου , φιλόλογος και μεταφράστρια γερμανικών.

Προλογίζoυν : O Νίκος Αντωνιάδης καθηγητής του Τ.Ε.Ι.-Ηπείρου και τα μέλη του Συλλόγου «Ο Μακρυγιάννης»: Κατερίνα Μάγγου, Ματίνα Μαλτέζου και Τζένη Κωνσταντινίδη .

Σε ένα παλιό ποίημα ο Πολωνός ποιητής Ζ.Χέμπερτ παρομοιάζει τον μεταφραστή με μιαν αδέξια μέλισσα που «εφορμά στο λουλούδι» παλεύοντας «να χωθεί εκεί όπου βρίσκονται το άρωμα και η γλύκα», επιμένοντας, ώσπου να κουτουλήσει σε κάποιον κίτρινο ύπερο. Κι «εδώ τελειώνουν όλα» γράφει ο ποιητής, «είναι απλώς αδύνατο να φτάσει κανείς στη ρίζα του λουλουδιού από το κεφάλι». Να το μικρό δράμα του μεταφραστή : να εφορμά στο άνθος (στο προς μετάφραση έργο) πάλι και πάλι , να πασχίζει να αγγίξει πεισματικά την διαφεύγουσα ουσία, αλλά να απέρχεται απλώς με τη μύτη κίτρινη από τη γύρη. Δηλαδή η πνευματική ουσία ενός έργου ανακοινώνεται αποκλειστικά και μόνο μέσα στη γλώσσα που γράφτηκε και πως κάθε απόπειρα μεταφοράς του σε άλλη γλώσσα αναπόφευκτα αλλοιώνει, παραφθείρει, παραφράζει την ουσία.

Κάθε γλώσσα  , όπως και κάθε συγγραφέας, έχουν χαρακτηριστικά που δεν μπορούν να «μεταφερθούν» εύκολα σε μια άλλη γλώσσα και κουλτούρα.

Ακόμα και η καλύτερη μετάφραση δεν είναι σε θέση να μεταφέρει αυτή τη γεύση του αυθεντικού, τις διαστάσεις του δημιουργήματος που συχνά εκτείνονται ως το υποσυνείδητο υπόστρωμα μιας συγκεκριμένης κοινωνίας, ενός συγκεκριμένου λαού και μιας συγκεκριμένης κουλτούρας που τα έργα αυτά ανακαλούν. Όπως και τα κρασιά, η τέχνη «ταξιδεύει», αλλά ταξιδεύει εν μέρει. Γνωρίζουμε κλάσματα του Σαίξπηρ, του Θερβάντες και του Ντοστογιέφσκυ. Και ο Σαίξπηρ, ο Θερβάντες και ο Ντοστογιέφσκυ που γνωρίζει ο Έλληνας, ο Γάλλος ή Γερμανός αναγνώστης, είναι κλάσμα αυτού που γνωρίζει ο Άγγλος, ο Ισπανός και ο Ρώσος.

Η γλώσσα είναι αυτή που προσδιορίζει την εντοπιότητα της τέχνης.

Η μετάφραση είναι το δώρο που μας κάνει κυρίαρχους αυτής της μεταφορικής και πραγματικής Βαβέλ.

Κι όμως η μετάφραση είναι, και θα είναι πάντοτε μια ακριβής τέχνη. Τέχνη πιστή, ταγμένη στα ιδεώδη της ακρίβειας, απαιτητική στο ηθικό όσο και τεχνικό αίτημά της (την παραγωγή ενός τεχνικού απόηχου, ενός μεταμορφωτικού αντικατοπτρισμού του πρωτοτύπου), η μετάφραση βαραίνει σήμερα, όσο και η πρωτογενής λογοτεχνική δημιουργία.

Το μεγάλο παράδοξο του δυτικού πολιτισμού είναι ότι ενώ οφείλει τα πάντα στη μετάφραση ( Βίβλος,Όμηρος, Δάντης, Θερβάντες,Γκαίτε, Τολστόι, Ντοστογιέφσκυ, Μαρξ, Μποντλέρ, Φρόιντ, Φόκνερ, Στάινμπεκ, Μαχφούζ, Πεσσόα, Γκάαντερ,Κανταρέ,Ρόι,Καβαμπάτα, Μισίμα,Ίλιτς,Άντριτς,Κεμάλ, Παμούκ, «κοινοποιήθηκαν» δια της μεταφράσεως) αγνοεί επιδεικτικά τους μεταφραστές.

Οι μεταφραστές είναι αυτοί οι αγνοημένοι διαμεσολαβητές και δημιουργοί του πολιτισμού μας.

Η Ελληνική αγορά μεταφρασμένου μυθιστορήματος ανθεί. Το 55% της βιβλιοπαραγωγής  το 2013 είναι μεταφρασμένα βιβλία.

Η ποιότητα των μεταφράσεων ,σήμερα στην Ελλάδα, έχει βελτιωθεί εντυπωσιακά, όπως εντυπωσιακά έχει αυξηθεί και ο αριθμός των μεταφραστών. Η δουλειά του μεταφραστή είναι δημιουργική αλλά παραμένει αφανής και η αμοιβή του είναι δυσανάλογη με τον μόχθο του και τον χρόνο που δεσμεύει για να την ολοκληρώσει αξιοπρεπώς. Αν είναι δόκιμος θα πάρει 150-250 € για το 16σέλιδο του ξενόγλωσσου και όχι του εκτενέστερου ελληνικού κειμένου. Έχουμε πλέον μεταφραστές για γιαπωνέζικα, για κινέζικα, για ολλανδικά, για αραβικά , και για άλλες παρόμοιες «δύσκολες» γλώσσες. Στην Ελλάδα μεταφράζεται πλέον ό,τι ενδιαφέρον κυκλοφορεί στη Δύση, και μάλιστα σε γρήγορους ρυθμούς, αν όχι ταυτόχρονα με τις περισσότερες ξένες εκδόσεις. Οι μεταφραστές στην Ελλάδα είναι από τους πιο πιστούς στο πρωτότυπο κείμενο μεταφραστές στην Ευρώπη. Καμία σχέση με τους Άγγλους που «βελτιώνουν» συνεχώς το υπό μετάφραση κείμενο για να το κάνουν πιο εμπορικό, ή τους Γάλλους, που αρέσκονται να «διευκολύνουν» τους αναγνώστες «επεξηγώντας» πράγματα ,που ο συγγραφέας στο πρωτότυπο δεν είχε καμία διάθεση να κάνει πιο βατά και εύκολα.

Πρέπει να γνωρίζουμε το μόχθο που προϋποθέτει η αναμέτρηση με το ξενόγλωσσο γραπτό, η σισύφεια προσπάθεια να μεταφερθεί σε γλώσσα άλλη από εκείνη όπου ανακοινώθηκε η πνευματική ουσίας ενός κειμένου. 

Η μετάφραση δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται διεκπεραιωτικά αλλά ως δημιουργική γλωσσική εργασία ισότιμη με την ίδια τη συγγραφή.

Ο μεταφραστής είναι ένα ιδιότυπο είδος συγγραφέα. Δεν επιτρέπεται ο μεταφραστής να έχει προσωπικό ύφος. Πρέπει να έχει το ύφος του συγγραφέα. Ο μεταφραστής όμως δεν είναι φερέφωνο του συγγραφέα σε μια άλλη γλώσσα. Η σχέση του συγγραφέα με τον μεταφραστή του είναι σχέση πολύπλοκη και αμφίθυμη: σχέση πατέρα-γιου, δασκάλου-μαθητή-άλλοτε φίλια και συναγωνιστική άλλοτε ανταγωνιστική. Ο συγγραφέας μέσω του πρωτοτύπου επιβάλλει όρους, συχνά επαχθείς, και ο μεταφραστής μέσω του μεταφράσματος αμφισβητεί συχνά ή διορθώνει συνειδητά ή ασυνείδητα τον μέντορα. Στη μετάφραση της λυρικής ποίησης σε πρώτο πρόσωπο, η «ταύτιση» του μεταφραστή με τον ποιητή είναι σχεδόν επιβεβλημένη, γιατί συχνά το πρώτο πρόσωπο δεν είναι ο ίδιος ο ποιητής αλλά persona προσωπείο, μάσκα. Εδώ ο μεταφραστής ταυτίζεται με τη λυρική φωνή. 

Σήμερα δεν φτάνει η γνώση της γλώσσας και της τεχνικής , αλλά χρειάζεται και ταλέντο για μια αξιοπρεπή μετάφραση. Και να αγαπάει ο μεταφραστής αυτή τη δύσκολη , συχνά άχαρη και σπανίως προβεβλημένη δουλειά.

Πολλοί είναι οι άξιοι και βραβευμένοι μεταφραστές : Ο Ανταίος Χρυσοστομίδης (έχει μεταφράσει Ταμπούκι και Καλβίνο), ο Αχιλλέας Κυριακίδης (Μπόρχες), ο Π.Πούλος (Προυστ) , ο Γ.Η.Χάρης (Κούντερα), η Σ.Βρεττού (Παμούκ), ο Μ.Κοέν (Γεοσούα, Κέρετ), η Ε.Γιαννοπούλου (Φουέντες, Μπουρνιέ), ο Π.Ευαγγελίδης   ( Ιαπωνική λογοτεχνία), ο Δ.Κούρτοβικ (Σκανδιναβική λογοτεχνία), ο Γ.Δεπάστας (Γερμανική λογοτεχνία), Ε.Μπελιές-Β.Ρώτας –Β.Δαμιανάκου (Σαίξπηρ), η Σ.Ιγγλέση –Μαργέλλου (Λ.Σελίν), η Μαρία Αγγελίδου (Μεταφράστια 1000 βιβλίων-Γκάαντερ,Λ.Μπερρνιέρ-κ.α.) ,η Αλόη Σιδέρη, η Τόνια Κοβαλένκο,ο Ντέβιντ Κόνολι,ο  Φίλιππος Δρακονταειδής, ο Κώστας Κατσουλάρης, ο Λευτέρης Αναγνώστου, ο Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, ο Διονύσης Καψάλης, ο Βασίλης Παπαγεωργίου, η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ,η Πάολα Μαρία Μινούκι,ο Αντρέας Παππά , ο Τίτος Πατρίκιος, ο Δημήτρης Μαρωνίτης κ.α.

                                       

 

 

 

• < Προηγούμενο
• Επόμενο >